Rosalía de Castro ( Santiago de Compostela, 1835 - Padrón, 1855), autora clave na literatura do século XIX, é unha das figuras máis representativas do Rexurdimento. Asemade, é considerada, xunto con Gustavo Adolfo Bécquer, a precursora da poesía española moderna.
Filla de nai solteira dunha familia fidalga e dun sacerdote, a súa infancia e adolescencia transcorreron entre Ortoño (Ames) -onde vivía coas tías paternas- e Padrón -xa de regreso coa súa nai-. Lugares que, posteriormente, aparecerán nos seus escritos e marcarán a súa visión do mundo. Un exemplo disto é o poema "Campanas de Bastabales", campás que Rosalía escoitaba dende a súa casa de Ortoño:
O seu primeiro libro de poemas, La flor, publicouse no 1857 en Madrid. A obra suscitará unha eloxiosa reseña por parte de Manuel Murguía, con quen Rosalía contraerá matrimonio ao ano seguinte. No 1959 escribe a súa primeira novela, La hija del mar. Desta obra, merece a pena subliñar o reivindicativo prólogo da autora, no que fai unha defensa férrea dos dereitos da muller á vida intelectual.
Xa nunha etapa máis madura, publica A mi madre (1863), un poemario cargado de dor pola morte da súa nai. E tamén nese mesmo ano publica a que será considerada a súa primeira gran obra e peza angular la literatura galega: Cantares Gallegos. Con este texto, escrito íntegramente en galego, deu comezo o Rexurdimento, axiña respaldado por outros escritores como Manuel Curros Enríquez e Eduardo Pondal. Asemade, o Día das Letras Galegas celébrase tódolos 17 de maio como homenaxe á data coa que Rosalía pechou o prólogo desta obra -prólogo, por certo, adicado a Fernán Caballero-. Nestes "cantares" Rosalía de Castro pon en valor a vida campesina galega e a beleza da súa terra.
Despois de Cantares Gallegos, Rosalía publicou outros textos, como "El Cadiceño" (1866), "Ruinas" (1866) ou "El caballero de las botas azules" (1867), ata chegar a outra das súas grandes obras: Follas Novas (1880). Neste libro, a autora tece un texto moi social que denuncia a inxustiza, a miseria, as condicións dos emigrantes e o sufrimento da muller galega; pero tamén amosa unha mirada moi existencial, con moitas referencias á angustia e á morte. Un dos textos máis senlleiros desta obra é o poema "Negra sombra". No seguinte vídeo podedes ver a versión que del fan Luz Casal e Carlos Núñez:
Pechan a súa produción literaria a novela El primer loco (1881) e o poemarioEn las orillas del Sar (1885), este último nunha liña semellante á que xa vimos en Follas Novas, ainda que cun marcado sentemento de perda. No seguinte vídeo podedes ver a Aitana Sánchez Gijón recitando un dos poemas do libro: "Dicen que no hablan las plantas, ni las fuentes, ni los pájaros":
Ademais dun referente literario, Rosalía de Castro tamén foi unha feminista pioneira. Ao longo da súa obra a autora denunciou inxustizas como o clasismo ou a exclusión, principalmente as padecidas polas mulleres. Tamén nos deixou os manifestos "Lieders" (1858) e "Las literatas. Carta a Eduarda" (1866). Nestes textos a autora constrúe un canto á igualdade da muller, á independencia e á liberdade.
Morreu na súa casa de Padrón aos 48 anos de idade, como consecuencia dun cancro de útero. As súas últimas palabras, dirixidas á súa filla Alejandra, foron "Abre ese ventá, que quero velo mar". A nós deixounos un mar de verbas para medrar, para degustar, para aprender, para chorar, para camiñar, para sentir... Grazas por ser a nosa Emily Dickinson!!
Na biblioteca podedes atopar o libro A memoria da choiva, de Pedro Feijoo. Esta é unha novela policíaca na que Rosalía e os lugares que habitou xogan un papel moi importante. Terás que lela para descubrilo.
Esta entrada foi elaborada con información extraída desta páxina e, sobre todo, destoutra.
Podedes ver un resumo gráfico da vida e obra de Rosalía de Castro no seguinte vídeo:
Tamén podedes percorrer as pegadas da autora seguindo as indicacións desta Ruta Rosaliana.
Nota: Algúns dos títulos sinalados enlazan ao texto completo a través da Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. No caso de "Las Literatas", o texto está enlazado a través do Consello da Cultura Galega - Comisión de Igualdade.
Concepción Arenal Ponte (Ferrol, 31 de xaneiro do 1820 - 4 de febreiro do 1893) foi escritora, pensadora, feminista e activista social.
Nacida no seo dunha familia ilustrada, a morte prematura do seu pai -como consecuencia da súa instancia no cárcere polos seus ideais liberais- deixarán unha fonda pegada nesta nena de nove anos. Andando o tempo, Concepción terá que sortear as dificultades que, na súa época, atoparon as mulleres que querían acceder aos estudos universitarios. Con determinación férrea, esta muller de ideas progresistas deciciu disfrazarse de home para poder acudir como oínte á Facultade de Dereito da Universidade Central de Madrid. Cando se descubriu a súa verdadeira identidade, o reito tomou cartas no asunto e, despoir de ter superado un exame de xeito satisfactorio, foi autorizada a asistir ás clases xa como muller. Amelia Valcárcel, no seu libro Feminismo en el mundo global, explica o tedioso protocolo que tiña que cumprir: "O rito era o seguinte: acompañada por un familiar dona Concepción presentábase na porta do claustro, onde era recollida por un bedel que a trasladaba a un cuarto no que permanecía soa ata que o profesor da matería que ía impartirse a recollía para as clases. Sentada nun lugar diferente do dos seus aparentes compañeiros, seguía as explicacións ata que a clase concluía e de novo era recollida polo profesor, que a depositaba no mencionado cuarto ata a seguinte clase".
No 1847 casou con Fernando García Carrasco, abogado e escritor, co que estableceu un matrimonio igualitario. Ámbolos dous participaron en tertulias políticas e literarias e colaboraron no xornal La Iberia. Nestes primeiros anos de matrimonio, Arenal escribe diferentes composicións poéticas: tres obras de teatro -Un poeta, La medalla de oro e Dolor y misterio-, unha zarzuela -Los hijos de Pelayo-, unha novela que non se conservou -Historia de un corazón- e as súas Fábulas en verso (1851).
Tras enviuvar no 1857, empeza unha etapa marcada polas fondas preocupacións sociais e humanitarias de Concepción Arenal. Así, xorden da súa man obras como o ensaio La Beneficencia, la Filantropía y la Caridad(1860), onde reflexiona sobre a intervención do Estado en favor dos desvalidos; ou o Manual del visitador del pobre (1863), que nace da observación da escasa preparación que as mulleres tiñan no momento de socorrer a pobres e enfermos.
No 1864 foi nomeada visitadora xeral xeral de prisións de mulleres. A película Concepción Arenal, la visitadora de cárceles (2012) amósanos a situación das presas nesta época e a labor desenvolvida por Arenal. Froito desta experiencia, escribiu Cartas a los delincuentes (1865), onde aborda cuestións tan delicadas como a necesidade de reformar o Código Penal. A publicación desta obra provocou o seu cese inmediato. Con todo, seguiu coa súa intensa actividade filantrópica e, no 1870, fundou La Voz de la Caridad, periódico que durante os seus catorce anos de existencia foi plataforma para denunciar os abusos e inmoralidades que se daban nos hospicios e nas cárceres da época.
Por outra banda, Concepción Arenal é unha das pioneiras do feminismo en España. Das súas obras sobre a condición feminina destacan La mujer del porvenir(1869) e La mujer de su casa (1883), e os artigos La educación de la mujer (1892) e Estado actual de la mujer en España (1895). Nestas obras a autora reivindica a capacidade intelectual da muller e o seu dereito a recibir unha educación que lle permita desenvolver calquera profesión en condicións de igualdade ás do home.
( Podes atopar o libro na biblioteca, no andel de Igualdade)
Nos últimos anos da súa vida, ainda que a un ritmo máis moderado, seguiu coa súa produción literaria e colaborando con diferentes periódicos da época - Boletín de la Institución Libre de Enseñanza, La España Moderna, La Nueva Ciencia Jurídica, Las Dominicales del Libre Pensamiento, La Ilustración Española y Americana.... Morreu en Vigo no 1893 deixándonos un legado feminista, social, humanista e filosófico que merece ser valorado.
Na biblioteca podedes atopar, ademais do libro citado arriba, a obra de Marilar Aleixandre, As malas mulleres. A novela, ambientada a finais do século XIX, narra como se cruzan as vidas de Sisca, unha moza presa, a de Concepción Arenal, visitadora de prisións e a de Juana de Vega, amiga da primeira e tamén activista liberal con moita conciencia social. Aquí podes ler unha interesante crítica da obra.
O 12 de febreiro de 1888 nacía en Madrid unha muller que ía cambiar as vidas de moitas do século que case tamén nacía con ela: o XX. Era Clara Campoamor, a avogada grazas á cal a mulleres puidemos votar.
Chega ao mundo no seo dunha familia moi humilde e, trala morte do seu pai, cando ela era aínda moi cativa, tivo que poñerse a traballar. Mais, sendo xa unha adulta, retomou os seus estudos e licenciouse en Dereito no 1924, cando tiña 36 anos. Converteuse así nunha avogada que defendería os dereitos dos máis desprotexidos, pero, sobre todo desprotexidas, pois na maior parte dos casos eran as mulleres as que padecían máis inxustizas.
Republicana convencida, pronto comeza a militar en política. Trala proclamación da II República, o 14 de abril do 1931, Clara Campoamor preséntase ás eleccións polo partido Partido Radical de Alejandro Lerroux. Entra no Congreso como deputada por Madrid e forma parte da Comisión de 21 deputados que elaboraron a Constitución republicana. Era a única muller nesa comisión. A partir dese intre comeza a súa loita polo voto feminino, o seu pecado mortal.
O día 1 de outubro prodúcese nas Cortes un intenso debate sobre se as mulleres podían ou non votar. Clara Campoamor fixo unha defensa do dereito ao voto das mulleres. Por outra parte, Victoria Kent, do Partido Radical Socialista, defendeu o non, xa que consideraba que estas votarían á dereita aconselladas polos seus maridos ou pola Igrexa.
Clara Campoamor, Victoria Kent e Margarita Nelken
Finalmente, as Cortes aprobaron o sufraxio femenino con 161 votos a favor e 121 en contra. Así, no 1933 as mulleres poden votar por primeira vez e, tal como vaticinaba Victoria Kent, venceu a dereita.
Muller votando por primeira vez en España
Imaxe extraída de aquí, onde atoparás un interesante artigo sobre o voto da muller en España.
Clara Campoamor abandonará o Partido Radical e, malia que intentou afiliarse á esquerda republicana, o partido rechazou a súa adhesión. Tamén lle negaron a entrada no Frente Popular como representante da Unión republicana feminina que ela mesma fundara en 1931. Ante a imposibilidade de entrar no Parlamento para loitar porque as mulleres tivesen os mesmos dereitos ca os homes, adicouse a escribir. El derecho de la mujer y El voto femenino y yo. Mi pecado mortal son dúas das súas obras máis salientables. Esta última foi traducida ao galego e publicada pola editorial Galaxia. A obra está na biblioteca.
Fotograma da película Clara Campoamor. La mujer olvidada.
Despois da Guerra Civil, Clara Campoamor exiliase en Suiza, onde é acollida por Antoinette Quinche, avogada especializada nos dereitos das mulleres. Despois marcharía a Bos Aires. No seu exilio seguiu publicando ensaios sobre política e literatura. Ademais, traduciu a Victor Hugo e a Èmile Zola. Tamén deu conferencias e deu a coñecer a outra muller valente que tamén loitou polos dereitos das mulleres, Concepción Arenal ( tamén quereremos ser coma ela!).
No 1955 voltará a Suiza, onde traballará como avogada. Morrerá nes país no ano 1972, con 84 anos, lonxe do seu país, ese no que grazas á súa loita, as mulleres tamén poderían votar nas primeiras eleccións da democracia. Os seus restos mortais voltaron a España e hoxe descansa no cemeterio de Polloi, Donosti, lugar no que ela se atopaba cando se publicou a II República.
Ilustración extraída do libro Mujeres, de Isabel Ruiz Ruiz
A directora de cine Laura Mañá recolleu a fazaña desta avogada na películaClara Campoamor. La mujer olvidada. Aquí queda un tráiler da mesma. Na biblioteca podes atopar o filme.
(A peli está na biblioteca, no andel de Igualdade)
Sentimos desmentir a Laura Mañas, pero, para nós, Clara Campoamor non é unha muller esquecida.
A información desta entrada está extraída desta páxina e deste documental, "Clara Campoamor, unha muller valente"
E, para rematar, bailamos contigo, Clara Campoamor. Xa dicía Emma Goldman que "se non podo bailar, non quero estar nesta revolución". Pois iso, bailemos coas dúas.
"Marga era de verdoso alabastro, con ojos hermosos y tristes, y pelo liso castaño... Llevaba el alma fuera, el cuerpo dentro."* Marga Gil Roësset nace en Madrid no 1908. Xa tivo que pelexar desde ben pequena porque naceu moi enferma, mais contra todo pronóstico, e grazas aos extremos coidados da súa nai, puido sobrevivir. Medrou nunha familia bohemia que valoraba moito a arte, con grandes inquietudes culturais. Vivían dunha maneira libre, educadas pola súa nai, e eran vestidas por esta dun xeito particular: con capas, carapuchiñas... A súa, foi unha familia de artistas e precursoras. Pronto ela e a súa irmá, Consuelo Gil Roësset, amosaron talento artístico: aínda sendo moi nenas, a irmá xa escribía xa contos que ela ilustraba dun xeito moi personal. Un deles é "O neno de ouro".
Pronto destacou tamén como escultora. Cando os pais viron que tiña un especial talento para esta arte, levárona ao obradoiro do mestre Victorio Macho, precursor da escultura contemporánea. Mais este pronto pecibiu que tiña un xeito moi particular e persoal de esculpir e non quixo modelar ese remuiño creativo co que traballaba Marga Gil. É , pois a súa unha formación autodidacta, mais pode incluirse dentro dun estilo modernista nunha liña simbolista.
"Yo intento siempre operar sobre mis esculturas de dentro afuera. Es decir, trato de esculpir más las ideas que las personas. Mis trabajos, en cuanto a la forma, podrán no ser muy clásicos, pero, por lo menos, llevan el esfuerzo de querer manifestar su interior", dicía a artista sobre as súas esculturas.
"Adán e Eva", 1930
Foi a Marga escultora quen abraiou ao poeta Juan Ramón Jiménez e á súa dona, a tradutora Zenobia Camprubí. Esta encargoulle á artista un busto, que é, segundo algunhas opinións, unha das pezas con máis valor da súa produción escultórica.
Tras este encontro co matrimonio, Marga namórase profundamente de Juan Ramón Jiménez. O poeta, felizmente casado, non pode corresponder ao seu amor. Este feito conduce a Marga Gil a unha dor profunda que remata co seu suicidio o 28 de xullo de 1932. Deixou un diario de 68 páxinas que custodiou Juan Ramón Jiménez a través do cal nos podemos achegar aos últimos días da súa vida. A pesar de que destruiu ( como tamén fixera Camille Claudel antes de ingresar no hospital psiquiátrico) boa parte da súa obra antes de suicidarse, quédannos moitas ilustracións que evidencian o seu talento e unha mirada persoal ( demasiado profunda- e dolorosa- para unha persoa tan nova) que amosa que foi quen de crear un mundo artístico propio.
"O neno de ouro", 1921
"O can de veludo" ( 1932) Ilustración de Marga Gil
Pois ben, a pintora e escritora Ana Serrano Velasco ( experta na obra de Marga Gil) afirma que unha das tres ilustracións que aparecen no libro Cancións de nenos, serviu de modelo a algúns dos debuxos da obra de Saint- Exupèry que todos e todas coñecemos.
A Marga Gil interesoulle a arte en todas as súas formas, para expresar con ela, ou nela, o seu mundo interior tan rico e tan intenso. Aquí vémola nunha representación teatral:
Nesta páxina podes atopar máis imaxes das súas obras e información interesante sobre a artista e a paixón coa que viviu e coa que morreu.
"Si pensaste al morir que ibas a ser bien recordada, no te equivocaste, Marga. Acaso te recordaremos pocos, pero nuestro recuerdo te será fiel y firme. No te olvidaremos, no te olvidaré nunca. Que hayas encontrado bajo tierra el descanso y el sueño, el gusto que no has encontrado sobre la tierra. Descansa en paz, la paz que no supimos darte, Marga bien querida. "
Nós tampouco te esquecemos, Marga Gil Roësset. A túa forza creativa atravesou os anos e chegou ata nós, aquí e agora. Queremos ser coma ti e esculpir a vida.
* Así describe Juan Ramón Jiménez a Marga Gil.
A información está extraída de aquí e destoutra páxina. Tamén se botou man deste documental sobre a súa vida e obra para elaborar esta entrada:
Varsovia, 7 de novembro de 1867. Nace Maria Salomea Skolodowska, á que máis tardecoñecermos como Marie Curie ( aquí, podes escoitar a súa historia). Foi filla dun profesor de Física e Matemáticas e dunha mestra moi patrióticos ( nese momento Polonia estaba ocupada polo imperio ruso) que non renunciaron aos costumes polacos nin á súa cultura. Ese feito provocou que a súa familia tivese problemas económicos. A súa nenez, ademais, viuse tristemente condicionada pola morte da súa nai cando ela só tiña dez anos e pola da súa irmá. Todas estas dificultades non impediron que deixase de estudar, máis ben ao contrario. Quixo ingresar na Universidade de Varsovia, mais como nesta institución, non se admitían mulleres, tivo que recurir á Universidade Volante ( institución clandestina aberta a mulleres que ofrecía aos mozos e mozas polacos e polacas formación na súa propia lingua. Volante, tamén chamada flotante, fai referencia ao carácter volátil e nómada da institución que tiña que ir cambiando de lugar para escapar do control do imperio ruso). Marie e máis a súa irmá Bronya pagáranse os estudos mutuamente. Grazas aos cartos que lle proporcionou esta última puido estudar na Universidade de París, onde se licenciou primeiro en Física e despois en Matemáticas.
No 1894 coñece a Pierre Curie, un físico francés, pioneiro no estudo da radioactividade. Ambos profesaban un enorme amor pola ciencia e isto fixo que tamén medrase entre eles. Como parella tiveron dúas fillas e, tamén xuntos, desenvolveron unha importante, e extensa, investigación científica sobre substancias radioactivas. Como non tiñan un laboratorio propio, fixeron a maior parte das investigacións nun alpendre mal ventilado, feito que lle pasaría factura na súa saúde a Marie anos máis tarde.
No 1898 anunciaron o descubrimiento de novos elementos: o radio e o polonio ( recibe este nome en alusión ao país de orixe de Marie), ambos máis radiactivos que o uranio.
No 1903 en "recoñecemento polos servicios rendidos nas súas investigacións conxuntas sobre os fenómenos de radiación descubertos por Henri Becquerel"*, o matrimonio Curie e este último científico reciben o Premio Nobel de Física. Marie Curie convértese na primeira muller en recoller un galardón desta categoría.
O 19 de abril de 1906, mentras camiñaba Pierre Curie foi golpeado por unha carruaxe de cabalos e, como consecuencia dese golpe, morreu. Marie Curie quedaba viúva, rechazou a pensión vitalicia á que tiña dereito e preferiu seguir coas investigacións do seu marido. O Departamento de Física onde traballaba o científico ofreceulle o posto do seu marido, e converteuse así na primeira profesora desa Universidade e na primeira directora do laboratorio desa institución.
Durante varios anos compaxinou o seu traballo na Universidade co coidado das súas fillas e coas súas investigacións sobre o radio. Descubriu que a radioterapia podería ser un bo tratamento para o cancro. Grazas a estas investigacións foille concedido o Premio Nobel de Química no 1911. O machismo da época escureceu un pouco este éxito, xa que Marie Curie estivo a piques de non recibilo por mor dun escándalo amoroso, xa que foi xuzgada por un episodio da súa vida privada, alleo ás súas investigacións.
Cabe salientar a xenerosidade da científica, xa que non patentou o proceso de aillamento do radio, deixándoo aberto á investigación de toda a comunidade científica. Outra mostra da súa humanidade é que, durante a I Guerra Mundial, creou "ambulacias radiolóxicas"para curar a moitos soldados.
Marie Curie, por causa da radiación á que estivo exposta durante tantos anos, morreu o 4 de xullo de 1934, en Francia. O seu corpo foi depositado nun ataúde forrado de plomo. Aínda hoxe os seus cadernos e todo o instrumental co que traballou son moi perigosos, debido ao alto nivel de radiación ao que estiveron sometidos.
Tanto ela coma Pierre están enterrados no Panteón de París. Pero os seus achádegos axudáronnos e axúdannos a vivir con unha maior calidade de vida. A revista Crónica despediuse dela con estas palabras*: "A insigne muller que, ao conquistas para a ciencia un mundo, aportou un novo e marabilloso remedio contra a dor". Unha persoa que axuda a sobrelevar a dor ben merece toda a nosa admiración e agradecemento.
Marie Curie, queremos ser coma ti!
Esta entrada foi elaborada a partir da información atapada nesta páxina e nestoutra*. Tamén se botou man deste pequeno documental sobre a científica:
Na biblioteca podedes atopar unha obra de Rosa Montero na que se describe como viviu Marie Curie a morte do seu marido. Trátase, pois dunha aproximación á científica desde un eido máis íntimo, máis persoal.
Ademais, tamén podedes atopar a película de Marie Noëlle que narra a vida da cientifica despois da morte do seu marido e como terá que loitar para demostrar a súa valía nese mundo de homes que aínda era a ciencia. Este é o tráiler do filme:
Queremos er coma ti, Marie Curie!
(Se clicas aquí, Marie Curie e moitas outras científicas amosaranche
Ana María Gómez González, Maruja Mallo, naceu en Viveiro, Lugo, o 5 de xaneiro 1902 e morreu o 6 de febreiro en Madrid, no 1995. Este é o Viveiro que viu nacer a esta artista irreverente, que fixo da liberdade a súa bandeira vital e artística:
Foi unha das pintoras máis significativas do surrealismo español ( a Frida Khalo galega), aínda que nós non o saberiamos ata fai ben pouco. Foi unha desas artistas doblemente silenciadas: por ser muller e por ser republicana exiliada. Formou parte do grupo de mulleres artistas do 27, as Sinsombreiro, cuxo nome tamén llo debemos a ela. Así nos conta, na radio, como foi ese bautismo.
Tanto a súa vida como a súa obra foron vangarda. Coma a Frida mexicana, ela tamén vivíu libre, como quixo e por riba das convencións da época. Desde ben rapaza demostrou xa un amor profundo pola pintura (feito que a levaría a estudar na Real Academia de Bellas Artes de San Fernando en Madrid) e pola liberdade ( abandonou a Academia polo encorsetado plan de estudos da mesma). Iso si, sairía de alí con un grande amigo, Salvador Dalí, para quen a pintora era " metade anxo, metade marisco" ( hai un documental moi interesante, dirixido por Antón Reixa, sobre ela que leva este mesmo título). Xa en Madrid, xunto con Concha Méndez, María Zambrano ( de quen falamos aquí) e Rosa Chacel, entre outras atreveuse a saír á rúa sen o sombreiro e todas elas formaron parte da vida cultural da cidade. Nos libros só aparecían Federico García Lorca, o xa citado Salvador Dalí, Luis Buñuel, Pedro Salinas, Rafael Alberti... pero elas tamén estaban alí formando parte desa amplísima xeración de artistas que sería coñecida co nome de Xeración do 27. Mantivo unha relación sentimental, moi libre, e mantendo sempre a súa autonomía persoal e artística, con Rafael Alberti, Miguel Hernández e Pablo Neruda.
No 1932 marcha a París e alí xa se introduce de cheo no Surrealismo espertando a admiración de Paul Eluard e André Breton, que se fixo co seu cadro "Espantallo":
Cando estoupa a Guerra Civil, Maruja Mallo marcha a Bos Aires, onde obtivo recoñecemento e sona. Alternou as estadías na capital arxentina con Nova Iorque, onde coñeceu a Andy Warhol, con quen mantivo amizade.
"Acróbatas, macro e microcosmos", 1981
Voltou do exilio no 1962 e seguiu pintando nunha España da que xa non quedaba nada do que deixara. De feito, cando marchara para o exilio ela estaba traballando nunha das Misións pedagóxicas da República. Aquel mundo, os seus amigos e amigas, a vida brillante e de cor que ela capturou en moitas das súas obras, xa non existía.
Aquí podes ver moitos dos seus cadros. E nestoutra páxina atoporás a análise dos que están no Museo Reina Sofía.
Maruja Mallo, queremos ser coma ti: libres e vivas!
A información desta entrada está extraída de aquí. E deste pequeno documental que recolle os sucesos máis salientables da súa vida e da súa obra:
